Europejski Bank Centralny to nic innego jak bank centralny wspólnej waluty Unii Europejskiej, czyli euro. Jest on odpowiedzialny za emisję tej waluty oraz ochronę jego zdolności nabywczej, a co za tym idzie Bank jest strażnikiem cen w całej strefie euro. Siedziba Banku znajduje się w Niemczech, we Frankfurcie nad Menem.
Europejski Bank Centralny pilnując strefy euro odpowiada m.in. za nadzorowanie systemów bankowych, zbiera dane statystyczne niezbędne do prowadzenia polityki pieniężnej oraz zapobieganiu fałszerstw banknotów. Współpracuje także z innymi bankami krajów członkowskich Unii Europejskiej. Współpraca 28 banków centralnych państw członkowskich została nazwana Europejskim Systemem Banków Centralnych. Z polskiej strony jest to Narodowy Bank Polski.
Bank Centralny emituje wspólną walutę dla krajów, które weszły do strefy euro. Pilnowanie całego systemu bankowego strefy euro opiera się między innymi na ustalaniu stóp procentowych czy operacjach otwartego rynku. W tym zakresie poszczególne banki centralne strefy euro wspierają EBC. Ich ścisła współpraca oraz powstające zależności zostały nazwane Eurosystemem. W chwili przystąpienia do strefy euro wszystkich państw członkowskich, Europejski Bank Centralny będzie pełnił funkcję banku centralnego Unii Europejskiej. Bank nie ma jednak wpływu na dyscyplinę budżetową poszczególnych krajów członkowskich, co wpływa bezpośrednio na warunki, w których może być prowadzona polityka monetarna. Pakt Stabilności i Wzrostu reguluje natomiast kwestię dyscypliny budżetowej.
Bank, by móc pełnić swoją funkcję, musi mieć do dyspozycji odpowiednie instrumenty. Można je podzielić na rezerwę obowiązkową, operacje otwartego rynku oraz kredyty i depozyt na koniec dnia.
Warto podkreślić, iż Europejski Bank Centralny jest instytucją niezależną w zakresie prowadzenia przez siebie polityki pieniężnej na terenie Unii Europejskiej. Jego niezależność przejawia się na czterech poziomach. Pierwszy to niezależność polityczna. Oznacza ona, że EBC nie może zwracać się ani do unijnych instytucji, ani do poszczególnych banków centralnych krajów członkowskich o instrukcje lub przyjęcie go do innych instytucji czy organizacji unijnych. Druga cecha niezależności to niezależność personalna. Oznacza ona, że kadencja prezesa krajowych banków centralnych wynosi co najmniej 5 lat, natomiast członkowie zarządu EBC 8 lat. Nie ma możliwości ponownego wyboru na to stanowisko. W przypadku niezdolności do wykonywania obowiązków lub w związku z rażącym uchybieniem w pełnionych obowiązkach możliwe jest odwołanie ze stanowiska członków zarządu. Kolejna odsłona niezależności EBC jest niezależność finansowa. Bank posiada własny budżet, który jest rozdzielony od finansów Unii Europejskiej. Kapitałem, którym dysponuje Bank są środki wniesione i opłacane przez krajowe banki centralne strefy euro. Ostatnim ogniwem tworzącym niezależność EBC jest jego niezależność funkcjonalna. Oznacza ona, że Eurosystem jest w swoim działaniu niezależny.