Przemierzając dzisiaj drogi od Warszawy, poprzez terytorium Niemiec, Francji do słonecznej Hiszpanii, turysta nie zastanawia się, dlaczego nie ma kontroli na granicach poszczególnych państw, tylko mknie na upragniony urlop. Tymczasem czas przejazdu z Polski do Hiszpanii znacznie się skrócił dzięki właśnie zniesieniu obowiązku kontroli przygranicznej. Stało się to możliwe dzięki tak zwanemu Układowi z Schengen. Porozumienie to zniosło właśnie kontrole graniczne między obywatelami państw je ratyfikujących. W zamian za płynne przemieszczanie się, położono nacisk na współpracę w zakresie bezpieczeństwa i polityki azylowej, a także współpracy przygranicznej.
Porozumienie znoszące kontrolę na granicach członkowskich państw zostało podpisane w Schengen (Luksemburg) 14 czerwca 1985 roku. Wcześniej jednak doszło do podpisania w lipcu 1984 roku w Saarbruecken między RFN a Francją porozumienia dotyczącego ułatwienia obywatelom obu krajów przekraczania wspólnej granicy. Ta dwustronna umowa dotyczyła jedynie kontroli na drogowych przejściach granicznych. Widząc spory potencjał takiego rozwiązania, Belgia, Holandia oraz Luksemburg wyraziły swoje zainteresowanie podobnym dokumentem. W ten sposób doszło do podpisania dokumentu zwanego Układem z Schengen. Umowa ta jednak zawarta była poza wspólnotowym porządkiem prawnym.
Układ z Schengen w swoich postanowieniach mówił o powolnym, stopniowym odstępowaniu od kontroli, a nie na zaprzestaniu jakichkolwiek czynności kontrolnych. Od 1986 roku na granicy obecna była już tylko zwykła kontrola wzrokowa dla pojazdów, które powoli przekraczały granicę państw. W marcu 1995 roku całkowicie zniesiono kontrolę na granicach. W tymże roku, na mocy układu z 1990 roku, do państw członkowskich strefy Schengen dołączyły Hiszpania i Portugalia. Włochy, Austria, Grecja, Dania, Finlandia, Szwecja, Norwegia i Islandia uzyskały status państw obserwujących. Polska przystąpiła do układu Schengen 21 grudnia 2007 roku.
Jednak to nie koniec. W grudniu 2011 roku podjęto prace nad zmodyfikowaniem układu w taki sposób, by państwa członkowskie mogły podjąć decyzję o okresowym przywróceniu kontroli na swoich granicach wewnętrznych.
Generalnie układ Schengen jest otwarty dla wszystkich członków Unii Europejskiej. Jest to związane z zasadą swobodnego przepływu osób wewnątrz strefy Schengen. Porozumienie to nie dotyczy tylko obywateli sygnatariuszy układu, ale wszystkich osób, które znajdują się na terytorium wewnątrz układu. Na dzień dzisiejszy, do strefy Schengen należą 22 kraje, będące członkami Unii Europejskiej, a także Islandia i Norwegia. Oba te kraje wchodzą w skład Związku Paszportowego Krajów Nordyckich. Oprócz tego, Szwajcaria i Lichtenstein są z grupą Schengen stowarzyszone.